Αρχαία Ελληνική και Νέα Ελληνική: μία γλώσσα ή δύο διαφορετικά γλωσσικά συστήματα;
Στάθης Βελουχιώτης, 14 January 2024
Υπάρχουν πολλοί στην Ελλάδα που ισχυρίζονται ότι τα Αρχαία Ελληνικά είναι η ίδια γλώσσα με τη σημερινή Νέα Ελληνική. Μεταξύ αυτών και αρκετοί ρομαντικοί φιλόλογοι. Εδώ είναι κρίσιμο από την αρχή να πούμε ότι ο όρος Αρχαία Ελληνικά είναι και αυτός τρομερά ασαφής. Αυτό διότι είναι πολύ διαφορετική η Ελληνική του 1500 π.Χ. από την Ελληνική του 300 π.Χ., όπως διαφορετική είναι η Ελληνική σε κάθε φάση της ιστορικής εξέλιξης. Συνάμα, ακόμα και στην ίδια περίοδο δεν έχουμε μία Ελληνική αλλά πολλές. Π.χ. Στα 500 π.Χ. άλλη είναι η Ελληνική της Σπάρτης και άλλη η Ελληνική της Αθήνας. Με αρκετές διαφορές.
Στο παρόν άρθρο θα δείξω ότι η αρχαία Ελληνική της Αθήνα του 450 π.Χ. είναι μια διαφορετική γλώσσα από την Ελληνική του σήμερα. Είναι τόσο διαφορετική μάλιστα όπου αν υποθετικά ακούγαμε έναν αρχαίο Αθηναίο εκείνης της εποχής δεν θα καταλαβαίναμε σχεδόν τίποτα.
Η αρχαία Ελληνική του 450 π.Χ. είναι διαφορετική από τη σημερινή Ελληνική και φωνολογικά και μορφολογικά και σημασιολογικά και συντακτικά. Στο παρόν άρθρο θα σταθώ κυρίως για λόγους οικονομίας στο φωνολογικό επίπεδο της γλώσσας. Εντούτοις θα δώσω και λίγα παραδείγματα από τα άλλα γλωσσικά επίπεδα.
Μορφολογικά: Η Αρχαία μας Γλώσσα του 450 π.Χ. λοιπόν έχει δοτική πτώση, έχει ευκτική έγκλιση και έχεις πολλές διαφορετικές καταλήξεις στο ουσιαστικό και στο ρήμα.
Για παράδειγμα οι αρχαίοι μας θα έλεγαν ἐφόνευσα τὸν πολέμιον τῷ ξίφει ενώ εμείς θα πούμε : Σκότωσα τον εχθρό με το ξίφος. Δηλαδή, εκεί που οι αρχαίοι μας εξέφραζαν το όργανο με μια απλή δοτική εμείς το έχουμε αντικαταστήσει με προθετικό σύνολο ( = με το ξίφος).
Οι μορφολογικές διαφορές της Α.Ε. από τη Ν.Ε. είναι πολλές. Όμως δεν θα σταθούμε σ’ αυτές. Στο παρόν άρθρο θα δείξουμε τις φωνολογικές διαφορές, δηλαδή θα δούμε ότι τα γράμματα στην αρχαία Ελληνική του 450π.Χ δεν αντιστοιχούν τα περισσότερα στους ίδιους ήχους με τη σημερινή γλώσσα.
Αρχαία Προφορά
Φωνήεντα
Μία από τις σημαντικότερες διαφορές των δύο γλωσσικών συστημάτων είναι ότι η Α.Ε. έχει προσωδία. Δηλαδή, τα φωνήεντά της διακρίνονται σε μακρά και βραχέα. Τα μακρά διαρκούσαν περισσότερο ως ήχος, ένα μακρό φωνήεν ήταν περίπου ίσο σε διάρκεια με δύο βραχέα.
Δηλαδή:
Το μακρό ω προφερόταν περίπου ως δύο ο, άρα ω = [οο] ενώ σήμερα το ω = [ο].
Ενώ το βραχύ ο προφερόταν όπως και σήμερα ως [ο].
Το μακρό η προφερόταν τότε περίπου ως δύο εε, άρα η = [ee] ενώ σήμερα η = [i]
To βραχύ ε προφερόταν τότε όπως περίπου και σήμερα ως ε ε = [e]
Tώρα όποιος θυμάται από το σχολείο τα α,ι,υ τα ονομάζαμε δίχρονα. Αυτό διότι συμπεριφέρονταν πότε ως μακρά και πότε ως βραχέα. Δηλαδή:
Στην αρχαία Ελληνική δεν υπάρχει ένα α αλλά δύο α, όταν το α είναι βραχύ προφερόταν ως α, όταν όμως ήταν μακρό προφερόταν ως αα.
Π.χ. ξέρουμε ότι στο ουσιαστικό τράπεζα το α στο τέλος ήταν βραχύ και προφερόταν ως α, εντούτοις στο ουσιαστικό σφαίρα το α στο τέλος είναι μακρό και προφερόταν ως αα.
Ομοίως για το ι και υ. Δεν είχαμε ένα ι αλλά δύο ι. Ένα βραχύ ως i και ένα μακρό ως ii.
Σχετικά με το υ αξίζει να τονιστεί ότι δεν προφερόταν ως [i] όπως σήμερα, αλλά προφερόταν ως [u]. Άρα οι αρχαίοι μας όπου έβλεπαν υ το πρόφεραν είτε ως u αν ήταν βραχύ είτε ως uu αν ήταν μακρό και σε καμία περίπτωση ως [i] όπως το λέμε εμείς σήμερα.
Εδώ προφανώς αρχίζουμε να καταλαβαίνουμε τη σημασία της ορθογραφίας τότε. Τα η,ι,υ ήταν όντως διαφορετικά μεταξύ τους
Η = εε
Ι = ι ή ιι
Υ = ου ή ουου
Ενώ σήμερα για μας είναι
Η = ι
Ι = ι
Υ = ι .
Οι δίφθογγοι επίσης δεν προφέρονταν όπως σήμερα. Έτσι ενώ το ει σήμερα είναι [i] τότε προφερόταν ως [ei]
Oμοίως το οι δεν ήταν [i] όπως σήμερα αλλά [oi]
Kαι το αι ήταν [ai] και όχι σαν σήμερα [e]
Tέλος το ου δεν ήταν [u] όπως σήμερα, αλλά [ou]
Σύμφωνα
Πάρα πολλές όμως είναι και οι διαφορές της Αρχαίας Ελληνικής φωνολογίας από τη αντίστοιχη της Νέας Ελληνικής στο επίπεδο των συμφώνων.
Έτσι, ενώ στα νέα ελληνικά το γ προφέρεται ως γ στην αρχαία ελληνική προφερόταν ως g. Οι αρχαίοι δεν είχαν τον ήχο – φωνημα στην γλώσσα τους γ αλλά είχαν τον g.
Ομοίως το δ τους δεν ήταν δ αλλά d. Το γράμμα δ τότε αντιστοιχούσε στο d.
Oμοίως το β τους δεν ήταν β [v] όπως το δικό μας αλλά [b] μπ.
!!! Τώρα λοιπόν καταλαβαίνουμε γιατί οι αρχαίοι έγραφαν ότι τα προβατάκια έκανα βη βη. Τα προβατάκια δεν έκαναν προφανώς βη βη αλλά το σημερινό αλλά το β = μπ και η = εε. !!!
Οι αρχαίοι μας επίσης είχαν ήχους δασείς που εμείς δεν έχουμε. Έτσι
Δεν πρόφεραν το θ ως θ αλλά ως τ δασύ. Περίπου όπως λένε οι Άγγλοι το t στο ten. Δεν λένε τεν αλλά τhεν.
Ομοίως οι αρχαίοι μας, δεν πρόφεραν το χ ως χ αλλά ως κ δασύ. Όπως προφέρουν οι Άγγλοι το κ από το Κατερίνα ή από το Καραμανλής.
Ομοίως οι αρχαίοι μας, δεν πρόφεραν το φ ως φ αλλά ως π δασύ. Όπως θα έλεγαν οι Άγγλοι το π από τη λέξη Πάνος. Δεν λένε Πάνος αλλά Πhανος.
Τέλος οι αρχαίοι μας δεν έλεγαν το ζ ως ζ αλλά ως ζd ή ως dz. Στα αρχαία α γυμνασίου αν θυμάστε μας έλεγαν οι φιλόλογοι ότι το ζ είναι διπλό και εμείς δεν καταλαβαίναμε γιατί ήταν διπλό. Ήταν διπλό λοιπόν γιατί το ζ τους δεν ήταν ζ αλλά ζd ή dz.
Αυτές λοιπόν είναι σε ένα μεγάλο ποσοστό οι διαφορές της αρχαίας ελληνικής του 450 π.Χ από την νεα Ελληνική στο επίπεδο της φωνολογίας. Μόνο στο επίπεδο της φωνολογίας. Υπάρχουν πάρα πολλές διαφορές και στη μορφολογία και στη σύνταξη και στη σημασιολογία. Άρα έχουν δίκιο όσοι ισχυρίζονται ότι είναι η ίδια γλώσσα;
Κλείνω λέγοντας ένα αρχαίο ρητό που το έλεγαν πολύ συχνά οι αρχαίοι Αθηναίοι. Μια ευχή προς τα παιδιά τους να γίνεις:
Καλός και καγαθός = καλός και αγαθός.
Και λένε κάτι ρομαντικοί χριστιανοί φιλόλογοι : να μωρέ το ίδιο λέμε και μεις σήμερα….
Κούνα που τους κούναγε… Οι δύο αυτές λέξεις πέραν του ότι προφέρονταν πολύ διαφορετικά από σήμερα
Π.χ. σήμερα : αγαθός = [αγαθός] ενώ τότε [agat hos] Είχαν τελείως διαφορετική σημασία.
Τότε καλός σήμαινε = ο όμορφος σωματικά, ο καύλαρος όπως λέει η κοπέλα του Στάθη τον Στάθη Και το αγαθός σήμαινε = ο ενάρετος στη ψυχή
Καμία σχέση με τις σημασίες των σημερινών καλός και αγαθός.
Νομίζω ότι κάτι έκανα να σας πείσω ότι μιλάμε για δύο ξεκάθαρα διαφορετικά γλωσσικά συστήματα.